Oryginalność Ad Amorem

– Wacław Królikowski SJ

Oryginalność Kontemplacji dla uzyskania miłości W Ćwiczeniach Duchowych św. Ignacego Loyoli

Niezwykłość Kontemplacji dla uzyskania miłości związana jest zarówno z miejscem, jakie zajmuje w całych Ćwiczeniach duchowych, jak i z treścią, na którą wskazuje już sam tytuł kontemplacji Contemplación para alcanzar amor (ĆD 230-237). W Katechizmie Kościoła Katolickiego znajdujemy ogólny opis kontemplacji chrześcijańskiej: „Kontemplacja jest spojrzeniem wiary utkwionym w Jezusa Chrystusa [^]. Jego spojrzenie oczyszcza serce. Światło spojrzenia Jezusa oświeca oczy naszego serca; uczy nas widzieć wszystko w świetle Jego prawdy i Jego współczucia dla wszystkich ludzi. Kontemplacja kieruje również wzrok na misteria życia Chrystusa. W ten sposób uczy «wewnętrznego poznania Pana», by Go coraz bardziej kochać i iść za Nim” (KKK 2715). Jest to „wyższa forma poznania, którą charakteryzuje prostota aktu”. „Kontemplacja jest sposobem modlitwy bardziej intuitywnym, mniej dyskursywnym, w który włączone są zdolności uczuciowe i wyobrażeniowe osoby oraz jej wrażliwość duchowa, w sposób bardziej jednoczący i całościowy niż w medytacji”.
Według Kontemplacji dla uzyskania miłości „kontemplować” to widzieć miłującego Boga w dziełach stworzenia i zbawienia, smakować Jego miłość potwierdzoną faktami oraz rzeczywiście i we wszystkim odpowiadać na nią w Duchu Świętym. Kontemplacja dla uzyskania miłości jest więc „prawdziwą kontemplacją, ponieważ jest patrzeniem pełnym pokoju i wiary na dzieło stworzenia i historię, a patrzenie to umocnione jest upragnioną i coraz głębiej odkrywaną miłością”.
Kontemplacja dla uzyskania miłości w swoich zasadniczych zrębach powstała już w Manresie, gdzie – zdaniem o. Jana Alfonsa Polanco – Ignacy już jej udzielał. Na treść tej kontemplacji wpływ miała niewątpliwie lektura Pisma Świętego, O naśladowaniu Chrystusa Tomasza a Kempis, Sumy teologicznej św. Tomasza z Akwinu oraz Sentencji Piotra Lombarda. Nad wszystkimi wymienionymi źródłami inspiracji zdecydowanie dominują jednak osobiste przeżycia mistyczne Ignacego w Manresie, a zwłaszcza wielkie oświecenie mistyczne nad Cardonerem. Końcowa redakcja kontemplacji została natomiast sformułowana podczas studiów Ignacego w Paryżu, w latach 1528-1535, i najprawdopodobniej udoskonalona później w Rzymie, przed oficjalnym zatwierdzeniem Ćwiczeń duchowych przez papieża Pawła III, 31 lipca 1548 roku.

Ukoronowanie ignacjańskich rekolekcji

Kontemplacja dla uzyskania miłości zajmuje szczególne miejsce w dynamice Ćwiczeń duchowych św. Ignacego. Według hiszpańskiego autografu znajduje się poza zasadniczym zrębem czterech tygodni Ćwiczeń i podana jest w tekście razem z trzema sposobami modlitwy (por. ĆD 238-260).
Zdaniem niektórych autorów Dyrektoriów Ćwiczeń duchowych – między innymi o. Jakuba Miró, o. Antoniego Yalentina, o. Pawła Hoffeo, o. Edwarda Mercuriana, o. Fabiana De Fabi czy [anonimowego] autora Krótkiego Dyrektorium – Kontemplacja dla uzyskania miłości może być jednym ze sposobów modlitwy, natomiast niekoniecznie ćwiczeniem zwieńczającym całe rekolekcje ignacjańskie. W praktyce udzielania Ćwiczeń duchowych proponowano ją albo na zakończenie pierwszego tygodnia Ćwiczeń, albo do rozważań związanych z Wyborem czy też w trakcie trzeciego lub czwartego tygodnia Ćwiczeń. Zdaniem innych autorów Dyrektoriów Ćwiczeń duchowych – między innymi o. Jana Alfonsa De Polanco, o. Alfonsa Ruiza, o. Gonzaleza Davila czy o. Antoniego Cordesesa – Kontemplacja dla uzyskania miłości zwieńcza całe Ćwiczenia duchowe św. Ignacego. Również według Dyrektorium Oficjalnego kontemplacja ta jest ukoronowaniem Ćwiczeń duchowych.
Nawet jeśli w praktyce Kontemplacja dla uzyskania miłości może być odpowiednio dostosowywana do różnych etapów rekolekcji ignacjańskich, ze względu na jej naturę i zamierzenia św. Ignacego, wyrażone nie tylko w Ćwiczeniach, ale także w listach i Instrukcjach, oraz poprzez analizę pism pierwszych towarzyszy Ignacego (Hieronima Nadala czy bł. Piotra Fabera), należy stwierdzić, że jest ona przede wszystkim ukoronowaniem rozwoju duchowego proponowanego w ignacjańskich Ćwiczeniach. Tezę tę potwierdzają także wybitni współcześni komentatorzy Ćwiczeń, tacy jak o. Ignacy Casanovas, o. Józef Calveras, o. Gustaw Fessard, o. Julian Cusson czy o. Jacek Lewis.

Niezwykła modlitwa kontemplacyjna

Kontemplacja dla uzyskania miłości, ze względu na swoje wyjątkowe miejsce w Ćwiczeniach, jest szczególnym rodzajem modlitwy. Wyrasta ona z różnych sposobów modlitwy wcześniejszych etapów Ćwiczeń duchowych, a zarazem je przekracza. Kiedy porównujemy Kontemplację dla uzyskania miłości na przykład z Fundamentem, Trzema sposobami modlitwy czy kontemplacjami tajemnic życia Jezusa, odkrywamy zarówno podobieństwa, jak i różnice nie tylko w treści tych ćwiczeń, ale także w sposobie modlitwy.
Fundament, będący teologiczną, etyczną i duchową podstawą Ćwiczeń i przenikający je w całości, składa się z dwóch zasadniczych części: pierwsza dotyczy celu człowieka, celu innych stworzeń oraz uporządkowanego sposobu korzystania z tychże (norma: tantum, ąuantum – „o tyle, o ile”); druga ukazuje niezbędne warunki wprowadzania w życie owego doskonałego planu Boga wobec człowieka. Są nimi: konieczność osiągnięcia głębokiej równowagi duchowej (święta obojętność) oraz wybieranie (w wewnętrznej wolności) tylko tego, co bardziej i lepiej (magis) pomaga w osiągnięciu celu, dla którego zostaliśmy stworzeni. W tym kontekście Kontemplacja dla uzyskania miłości jest podobna do Fundamentu, ponieważ zarówno jedno, jak i drugie ćwiczenie nie odnosi się do jakiejś tajemnicy z życia Jezusa, wydarzenia historycznego, które Chrystus przeżył i które można byłoby kontemplować, ale do określonej prawdy, ważnej dla chrześcijanina, która rozwijając się na drodze Ćwiczeń duchowych, dochodzi do szczytu – do Miłości, Alfy i Omegi każdego człowieka. Teocentryzm i chrystocentryzm widoczny w Kontemplacji dla uzyskania miłości jest obecny również w Fundamencie.
Fundament, chociaż jest podstawą wszystkich medytacji i kontemplacji zawartych w Ćwiczeniach, znacznie się od nich różni (w tym także od Kontemplacji dla uzyskania miłości). W Fundamencie bardziej bowiem podkreślona jest nasza zależność od Boga. W Kontemplacji dla uzyskania miłości dostrzegamy natomiast Boga, który się nam ofiaruje. W Fundamencie, aby wejść w kontakt z Bogiem, posługujemy się stworzeniami; natomiast w Kontemplacji dla uzyskania miłości Bóg posługuje się swoim stworzeniem, by dać nam siebie samego. Fundament podprowadza rekolektanta do odpowiedzi głównie poprzez służbę Bogu; Kontemplacja dla uzyskania miłości prowadzi go do odpowiedzi pełnej wdzięczności. W Fundamencie konkretyzują się warunki służby (własny pożytek, święta obojętność), stanowiące cel, który rekolektant powinien osiągnąć; w Kontemplacji dla uzyskania miłości ofiarowanie siebie samego jest ofiarą pełną miłości i duchowej spontaniczności. Choć te dwa teksty wzajemnie się uzupełniają – obydwa bowiem dotyczą stwórczego zamierzenia Boga i miejsca ludzkości w tym zamierzeniu – to jednak bardzo wyraźnie widać różnicę między „intelektem” a „czułością”, aspektem czysto ascetycznym a kontemplacyjnym.
Różnica pomiędzy Fundamentem a Kontemplacją dla uzyskania miłości dotyczy też sposobu modlitwy. W Fundamencie rekolektant powołany jest do poznania Boga Stwórcy wraz z Jego darami stworzenia, które mają pomóc mu w zrealizowaniu celu, dla którego został stworzony: „aby Boga, Pana naszego, chwalił, czcił i Jemu służył, a przez to zbawił duszę swoją” (ĆD 23). Modlitwa zaproponowana w Fundamencie, nawet jeśli inspiruje wszystkie inne medytacje i kontemplacje Ćwiczeń, nie ma tego samego charakteru i treści modlitwy, jaką znajdujemy w Kontemplacji dla uzyskania miłości. W kontemplacji tej Bóg objawia się przede wszystkim jako Miłość, a modlitwa jest penetracją kontemplacyjną [rozeznaniem kontemplacyjnym] nie tylko darów stworzenia, ale także darów odkupienia. W Kontemplacji dla uzyskania miłości akcent pada na immanencję Boga, na Jego obecność we wszystkich stworzeniach, zarówno na poziomie natury, jak i łaski. Dlatego rekolektant „obserwuje”, w jaki sposób „Bóg mieszka w stworzeniach” (ĆD 235); „rozważa”, jak Bóg działa i pracuje dla mnie we wszystkich rzeczach stworzonych na obliczu ziemi” (ĆD 236); oraz „patrzy i rozważa”, „jak wszystkie dobra i dary zstępują z góry”, od Boga (ĆD 237), żeby uświęcać nasze życie w zjednoczeniu z Bogiem Miłością.
W Fundamencie stworzenia obecne są w całej ich dwuznaczności; niektóre mogą nawet przeszkadzać, zamiast pomagać w osiągnięciu celu, dla którego jesteśmy stworzeni. „Człowiek ma korzystać ze stworzeń w całej tej mierze, w jakiej mu one pomagają do jego celu, a znów w całej tej mierze winien się od nich uwalniać, w jakiej mu są przeszkodą do tegoż celu” (ĆD 23). W Kontemplacji dla uzyskania miłości pojawiają się one natomiast w świetle zdecydowanie pozytywnym, można i należy „we wszystkim miłować Jego Boski Majestat i służyć Mu” (ĆD 233).
Modlitwa zaproponowana w Kontemplacji dla uzyskania miłości, po przejściu drogi rozwoju duchowego o charakterze spiralnym w czasie czterech tygodni Ćwiczeń, jest głębsza i bardziej bezpośrednia w relacji z Bogiem aniżeli na etapie Fundamentu. W tej kontemplacji rekolektant, przeżywając głęboko i we wszystkim Miłość dającą siebie, wchodzi całkowicie w sferę obopólnej wymiany z Bogiem Miłością, zwieńczonej modlitwą całkowitego ofiarowania się Bogu we wszystkim: „Zabierz, Panie, i przyjmij całą wolność moją” (ĆD 234). W Fundamencie rekolektant pragnie wybierać „jedynie to, co nam więcej pomaga do celu, dla którego jesteśmy stworzeni” (ĆD 23); natomiast w Kontemplacji dla uzyskania miłości wyłania się pełny akt, głęboka decyzja natchniona przez Ducha Świętego, by „we wszystkim miłować Jego Boski Majestat i służyć Mu”.
Niezwykłość modlitwy proponowanej w Kontemplacji dla uzyskania miłości dostrzegamy także, porównując następujące po niej Trzy sposoby modlitwy (por. ĆD 238-260). Również w tym wypadku zauważamy zarówno podobieństwa, jak i zasadnicze różnice. Pierwszy sposób modlitwy podobny do rachunku sumienia ogólnego (por. ĆD 43), skierowany jest na uporządkowanie życia, zgodne ze zbawczą wolą Pana Boga, oraz na wewnętrzną przemianę człowieka. Kontemplacja dla uzyskania miłości zaadresowana jest natomiast do osoby już oczyszczonej, oświeconej i zjednoczonej z Bogiem, która poprzez tę szczególną kontemplację jednoczy się z Nim jeszcze bardziej. Zamierzenia pierwszego sposobu modlitwy są inne od celu Kontemplacji dla uzyskania miłości. W pierwszym sposobie modlitwy rekolektant prosi o łaskę, „aby mógł poznać, czym uchybił przeciw dziesięciu przykazaniom; prosi też o łaskę i pomoc do poprawy w przyszłości” (ĆD 240). Natomiast w Kontemplacji dla uzyskania miłości rekolektant nie pyta, czym obraził Boga, ale „prosi o wewnętrzne poznanie tylu i tak wielkich dóbr otrzymanych od Boga, aby w pełni przejęty wdzięcznością mógł we wszystkim miłować Jego Boski Majestat i służyć Mu” (ĆD 233).
Drugi sposób modlitwy polega na „kontemplowaniu znaczenia każdego słowa danej modlitwy” (ĆD 249), na przykład Ojcze nasz. Po wymówieniu słowa: „Ojcze” modlący się winien „zatrzymać się w rozważaniu tego słowa tak długo, jak długo będzie znajdywać różne znaczenia, porównania, smak i pociechę w rozważaniach odnoszących się do tego słowa”; w podobny sposób ma „postępować z każdym słowem modlitwy Ojcze nasz lub innej jakiejś modlitwy” (ĆD 252). „Kontemplować” oznacza w tym wypadku modlić się w sposób bardziej intuicyjny i bardziej prosty. W tym sposobie modlitwy dostrzegamy pewne podobieństwo do modlitwy proponowanej w Kontemplacji dla uzyskania miłości. Jednak drugi sposób modlitwy nie jest ukoronowaniem całego duchowego procesu Ćwiczeń i nie odnosi się do etapów już przebytych w trzydziestodniowych rekolekcjach ignacjańskich. W Kontemplacji dla uzyskania miłości rekolektant niejako oddycha miłością Boga, nie tylko poprzez Jego słowa, ale poprzez głębokie przeżywanie słowa Bożego i odwzajemnianie Jego miłości.
Trzeci sposób modlitwy podobny jest do drugiego i „polega na tym, że przy każdym oddechu modli się człowiek myślnie, mówiąc w myśli jedno słowo Ojcze nasz, albo innej modlitwy” (ĆD 258). Ten sposób modlitwy uczy uważnego i pobożnego odmawiania słów modlitwy oraz korzystania z naturalnego, spontanicznego i prostego elementu, jakim jest oddech. O. Jean Crasset SJ nazywa ten oddech „głosem miłości”. Dzięki rytmowi oddechu człowiek przenika do najgłębszych życiowych warstw swojego jestestwa, spoczywając w Bogu, odzyskuje pokój i wewnętrzną harmonię. Św. Ignacy chciał, by osoba odprawiająca Ćwiczenia nauczyła się rozmawiać z Bogiem poprzez ten życiowy impuls.
Drugi i trzeci sposób modlitwy, pod względem przyjęcia wszystkiego, co pochodzi od Boga, i odpowiedzi człowieka danej Panu Bogu podobne są do Kontemplacji dla uzyskania miłości. „Oddychając” słowem Bożym, człowiek zmienia się wewnętrznie i staje się zdolny do udzielenia odpowiedzi Panu Bogu. Zauważamy w tym miejscu podwójny ruch: przyjęcia i odpowiedzi. Podobną dynamikę znajdujemy w Kontemplacji dla uzyskania miłości. Modlitwa „Zabierz, Panie, i przyjmij^” jest całkowitym ofiarowaniem się rekolektanta Bogu i stanowi odpowiedź na Jego inicjatywę w miłości. Jednak różnica między Kontemplacją dla uzyskania miłości a trzecim sposobem modlitwy polega na formie otrzymania i ofiarowania. W Kontemplacji dla uzyskania miłości rekolektant nie ogranicza się do korzystania ze wszystkich swoich zmysłów duszy i ciała; do wyznaczania rytmu słów modlitwy używa nie tylko oddechu, ale całą swoją osobą wchodzi w kontakt z Bogiem i wszechświatem, aby ostatecznie znajdywać i miłować Boga we wszystkim.
Trzy sposoby modlitwy można zastosować w każdej części Ćwiczeń duchowych. Mogą służyć one rekolektantowi w każdej chwili, nawet poza Ćwiczeniami, jako modlitwa łatwiejsza czy bardziej relaksacyjna, podczas gdy Kontemplacja dla uzyskania miłości zajmuje ściśle określone miejsce w całych Ćwiczeniach duchowych.
Niezwykłość modlitwy proponowanej w Kontemplacji dla uzyskania miłości dostrzegamy także na tle kontemplacji tajemnic życia Pana Jezusa, począwszy od drugiego tygodnia Ćwiczeń. Rozpoczynają się one rozmyślaniem O wołaniu Króla Przedwiecznego, tak zwaną Kontemplacją królestwa, która jest kontynuacją rozważań Fundamentu i medytacji pierwszego tygodnia. Rekolektant, który pod koniec rozważań Pierwszego tygodnia pytał: „Co powinienem uczynić dla Chrystusa?” (ĆD 53), znajduje teraz odpowiedź: „Dogłębnie Go poznać, pokochać i naśladować”. Dlatego w Kontemplacji królestwa rekolektant prosi Jezusa, „żeby nie był głuchy na Jego wezwanie, lecz skory i pilny do wypełnienia Jego najświętszej woli” (ĆD 91). Ciągły rozwój treści Fundamentu i rozważań pierwszego tygodnia Ćwiczeń dotyczy również sposobu modlitwy. Zaczynając od drugiego tygodnia, rekolektant przechodzi od medytacji do modlitwy bardziej uczuciowej, do obrazowej kontemplacji tajemnic życia Jezusa. Kontemplacja jest bowiem bardziej modlitwą serca aniżeli umysłu.
W kontemplacjach Ćwiczeń duchowych św. Ignacy proponuje rekolektantowi, aby oczyma wyobraźni „widział osoby”, „słuchał, co mówią”, i patrzył na to, co czynią” w danej tajemnicy życia Jezusa, i aby przeżywał je, „jakby tam znalazł się obecny, z całym, jakie tylko jest możliwe, uszanowaniem i ze czcią” (ĆD 114-116). Różnica pomiędzy kontemplacjami tajemnic życia Jezusa a Kontemplacją dla uzyskania miłości widoczna jest już w samej strukturze obu kontemplacji. W kontemplacjach ewangelicznych jest modlitwa przygotowawcza (ĆD 46), trzy wprowadzenia dotyczące historii danej tajemnicy, obrazu i prośby o owoc (ĆD 101-104) oraz trzy punkty, w których rekolektant angażuje zmysły wyobraźni, aby przeżywać daną tajemnicę życia Jezusa tak, „jakby tam znalazł się obecny, z całym, jakie tylko jest możliwe, uszanowaniem i ze czcią”, i „aby jakiś pożytek duchowy wyciągnąć” (ĆD 114). Natomiast Kontemplacja dla uzyskania miłości nie zaczyna się od modlitwy przygotowawczej, ale od dwóch uwag dotyczących miłości, dwóch wprowadzeń na temat obrazu i prośby o owoc oraz czterech punktów, z których każdy zakończony jest rozmową końcową.
Pierwsza uwaga dotyczy natury miłości, którą „winno się zakładać więcej na czynach niż na słowach” (ĆD 230). W drugiej uwadze czytamy o tym, że „miłość polega na obopólnym udzielaniu sobie, a mianowicie na tym, aby miłujący dawał i udzielał umiłowanemu tego, co sam posiada, albo coś z tego, co jest w jego posiadaniu lub w jego mocy; i znów wzajemnie, żeby umiłowany udzielał miłującemu” (ĆD 231). W żadnej z medytacji ignacjańskich ani też w kontemplacjach misteriów życia Chrystusa nie znajdujemy podobnych uwag wprowadzających. Ta charakterystyczna cecha Kontemplacji dla uzyskania miłości odróżnia ją od innych kontemplacji Ćwiczeń. Uwagi wprowadzające nie dotyczą ściśle sceny ewangelicznej, misterium ziemskiego życia Jezusa, które rekolektant kontemplował w poprzednich tygodniach, ale fundamentalnej rzeczywistości między Bogiem a człowiekiem. Różnica dotyczy także wprowadzeń, nie tylko co do ich liczby, ale też co do zawartej w nich treści. Kontemplacje misteriów życia Jezusa zawierają trzy wprowadzenia, natomiast Kontemplacja dla uzyskania miłości tylko dwa.
W kontemplacjach tajemnic życia Jezusa wprowadzenie pierwsze odnosi się do historii wydarzenia, które mamy kontemplować (por. ĆD 102). Wprowadzenie drugie dotyczy „ustalenia miejsca, jakby się je widziało” (ĆD 103). Obraz związany z danym wydarzeniem ewangelicznym ma pomóc rekolektantowi utrzymać uwagę w skupieniu i rezygnować z innych, niepożądanych obrazów, związanych ze sferą podświadomości, wspomnień czy pragnień. Wprowadzenie trzecie dotyczy prośby o owoc kontemplacji, którym jest „dogłębne poznanie Pana, który dla mnie stał się człowiekiem, abym Go więcej kochał i więcej szedł w Jego ślady” (ĆD 104).
W Kontemplacji dla uzyskania miłości wprowadzenie pierwsze dotyczy „ustalenia miejsca” (ĆD 232) i nie odnosi się do wydarzeń z życia Jezusa, ale do Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego, Dziewicy Maryi, aniołów oraz świętych, którzy się za nami wstawiają. Rekolektant ma „tutaj widzieć siebie samego, jak stoi przed obliczem Boga, Pana naszego, przed aniołami i świętymi, a oni wstawiają się za nim” (ĆD 232). Jest to głęboko miłosny i pełen czci obraz Boskiego Majestatu, przepełniony duchową czułością. Wydaje się, że w tym obrazie to nie rekolektant przychodzi jako pokorny sługa, który patrzy na nowo narodzonego Jezusa, kontempluje Go i służy Mu w Jego potrzebach, z pełnym możliwym oddaniem i szacunkiem, jak to czynił w kontemplacji Bożego Narodzenia (por. ĆD 114); tutaj wydaje się, że to Trójca Przenajświętsza spogląda na rekolektanta z wielką miłością razem z aniołami i świętymi, którzy się za nim wstawiają.
Wprowadzenie drugie dotyczy prośby o owoc. Rekolektant „prosi o wewnętrzne poznanie tylu i tak wielkich dóbr otrzymanych od Boga, abym w pełni przejęty wdzięcznością mógł we wszystkim miłować Jego Boski Majestat i służyć Mu” (ĆD 233). W misteriach życia Chrystusa, zwłaszcza w drugim tygodniu Ćwiczeń, rekolektant prosi o łaskę dogłębnego poznania Chrystusa, miłowania Go i naśladowania; natomiast w Kontemplacji dla uzyskania miłości prosi o łaskę miłowania i służenia Bogu we wszystkim.
Oryginalność Kontemplacji dla uzyskania miłości widoczna jest także w czterech punktach. W tych dotyczących tajemnic życia Jezusa Ignacy zachęca, aby rekolektant „widział osoby” (ĆD 106) biorące udział w danej tajemnicy, „słuchał, co mówią” (ĆD 107), i „patrzył, co czynią” (ĆD 108). W czterech punktach Kontemplacji dla uzyskania miłości nie ma natomiast odwołania się do zmysłów wyobrażeniowych. Jest natomiast odwołanie do kontemplatywnej postawy wiary. Rekolektant umie już bowiem „rozpoznać” i „widzieć” nowymi oczyma, potrafi widzieć Niewidzialnego (por. Hbr 11, 27) i dlatego „znajduje się na nowym poziome interpretacji siebie samego, świata i historii, które teraz przedstawiają się jako przejrzysty znak obecności i miłości Boga”.
W rozmowach końcowych kontemplacji tajemnic życia Jezusa rekolektant prosi, „żeby lepiej iść za naszym Panem i bardziej Go naśladować” (ĆD 109). W Kontemplacji dla uzyskania miłości rozmowa końcowa jest wyrażeniem całkowitego ofiarowania siebie Panu Bogu.
Z literalnego punktu widzenia Kontemplacja dla uzyskania miłości – w porównaniu z kontemplacjami misteriów życia Chrystusa – ma trzy nowe momenty, które podkreślają jej oryginalność. Po pierwsze, dwie uwagi wstępne mówiące o naturze prawdziwej miłości i przyjaźni. Po drugie, dwa (a nie trzy) wprowadzenia, z których pierwsze dotyczy obrazu, a drugie jest prośbą o owoc modlitwy. I po trzecie, cztery (a nie trzy) punkty, które mają charakter refleksji opierającej się na dialektyce przyjęcia i odpowiedzi, czucia się miłowanym i miłowania we wszystkim.
Kontemplacja dla uzyskania miłości jest „prawdziwą kontemplacją, ponieważ jest patrzeniem pełnym pokoju i w wierze na dzieło stworzenia i historię, a także dlatego że to patrzenie umocnione jest upragnioną i coraz głębiej odkrywaną miłością”. Jest szczególnym i oryginalnym ćwiczeniem w trzydziestodniowych rekolekcjach ignacjańskich, a jej oryginalność polega na materii i celu opisanym w prośbie o owoc modlitwy. O. Jacek Lewis podkreśla, że modlitwa zaproponowana w Kontemplacji dla uzyskania miłości jest kontemplatywną penetracją, wyższą od modlitw przeżywanych w czterech tygodniach Ćwiczeń, „dlatego że tutaj rekolektant «widzi», jak Bóg mieszka w stworzeniach, «rozważa», jak Bóg pracuje i działa dla nas, oraz «patrzy», jak wszelkie dobra i dary zstępują ku nam od Boga”.

Niezwykła szkoła miłości

Niezwykłość Kontemplacji dla uzyskania miłości związana jest nie tylko z jej miejscem w Ćwiczeniach duchowych i rodzajem charakterystycznej modlitwy kontemplacyjnej, ale także stopniem przeżywania Miłości. Nie jest ona zwykłym streszczeniem dynamiki Ćwiczeń, ale -podobnie jak w spirali wzrostu – wnosi coś bardzo istotnego do minionych doświadczeń Pana Boga, a mianowicie nowe, paschalne przeżywanie wzajemnej miłości z Bogiem. Porównując na przykład Kontemplację dla uzyskania miłości z Zasadą i Fundamentem (ĆD 23), możemy dostrzec, że w obu tych ćwiczeniach rekolektant odwołuje się do rzeczywistości stworzenia i odkupienia, których doświadcza w Bogu. Jednak tutaj stworzenie i odkupienie są doświadczane przez rekolektanta jako konkretne gesty niezmierzonej i objawiającej się miłości Boga we wszystkim. Dopiero takie doświadczenie kochającego Boga może zrodzić najgłębszą i całkowitą odpowiedź ze strony kochanego.
Miłość, która zdaniem Ignacego polega bardziej na uczynkach niż na słowach oraz na wzajemnej wymianie darów pomiędzy Kochającym a kochanym (por. ĆD 230-231), rozwija się w rekolektancie przez całe cztery tygodnie Ćwiczeń ignacjańskich. Jednak punkt kulminacyjny i pełnię osiąga właśnie w Kontemplacji dla uzyskania miłości, gdzie rekolektant poznawszy wewnętrznie tak wiele dobra, które otrzymał od miłującego Trójjedynego Boga, pragnie całym sercem „kochać i służyć we wszystkim Jego Boskiemu Majestatowi”. Jest to miłość, która całkowicie zatapia się w Bogu i rozpala do współpracy z Jezusem Chrystusem poprzez odnajdywanie i miłowanie w Nim całego stworzenia i Jego samego w całym wszechświecie.
W Kontemplacji dla uzyskania miłości rekolektant nie tylko prosi Pana Boga o łaskę, jak to było w Kontemplacji królestwa drugiego tygodnia Ćwiczeń, by „nie był głuchy na Jego wołanie”, nie tylko pragnie, by był „gotowy i ochoczy do spełnienia Jego najświętszej woli” (ĆD 91), ale nadto prosi o łaskę, aby „kochać i służyć we wszystkim Jego Boskiemu Majestatowi”. W Kontemplacji królestwa miłość rekolektanta wyraża się w pragnieniu usłyszenia wezwania Króla odwiecznego i w wolnej, pełnej hojności decyzji naśladowania Go w pełnieniu woli Ojca. Natomiast w Kontemplacji dla uzyskania miłości miłość rekolektanta i pragnienie całkowitego oddania się na służbę Bogu ku Jego większej chwale, wyraża się we wszystkim. Określenie „we wszystkim” (en todo) wskazuje na głębszy i bardziej uniwersalny wymiar miłości, niż miało to miejsce na wcześniejszych etapach Ćwiczeń. W Kontemplacji królestwa rekolektant miłuje poprzez słuchanie i naśladowanie Jezusa Chrystusa, kroczy za Miłością. W Kontemplacji dla uzyskania miłości miłuje i służy we wszystkim jak Jezus (alter Christus), porusza się w Miłości, żyje Miłością.
W Kontemplacji królestwa rekolektant pragnie „więcej kochać [Chrystusa] i odznaczyć się we wszelakiej służbie swego Króla wiecznego i Pana wszech rzeczy, nie tylko ofiarując się całkowicie na trud, ale nadto działając przeciw własnej zmysłowości i przeciw swej miłości cielesnej i światowej, składa z siebie ofiarę większej wartości i większej wagi” (ĆD 97), podejmując wolną, hojną i „dobrze rozważoną decyzję, jeśli to tylko jest ku Jego większej służbie i chwale, naśladować [Chrystusa] w znoszeniu wszystkich krzywd i wszelakiej zniewagi i we wszelkim ubóstwie tak zewnętrznym, jak i duchowym” (ĆD 98). Natomiast w Kontemplacji dla uzyskania miłości rekolektant, po „wewnętrznym poznaniu tylu i tak wielkich dóbr otrzymanych [od Boga] [^] – stworzenie, odkupienie, a także dary poszczególne, ważąc i [doceniając] z wielkim uczuciem [miłości], jak wiele uczynił Bóg, Pan nasz, dla mnie; jak wiele mi dał z tego, co posiada [^], jak bardzo tenże Pan chce mi dać samego siebie, ile tylko może wedle swego Boskiego planu, pragnie ofiarować i dać Jego Boskiemu Majestatowi siebie samego” (ĆD 233). Wyraża to w hojnej decyzji całkowitego wydania się Bogu, mówiąc: „Zabierz, Panie, i przyjmij całą wolność moją, pamięć moją i rozum, i wolę mą całą, cokolwiek mam i posiadam” (ĆD 234). Decyzję rekolektanta o wydaniu się Bogu – całkowitym i we wszystkim – przewyższa totalność i uniwersalność miłości Pana Boga.

Kontemplacja dla uzyskania miłości podejmuje wszystkie poprzednie doświadczenia duchowe rekolektanta przeżyte na wcześniejszych etapach Ćwiczeń, a zarazem wprowadza go w nowe, jeszcze głębsze i całkowite zjednoczenie z Bogiem, tak aby mógł „kochać i służyć we wszystkim Jego Boskiemu Majestatowi”. Jest ona charakterystycznym rysem duchowości ignacjańskiej, którą św. Ignacy wyrażał w ulubionym haśle: „We wszystkim szukać Boga [^], Jego miłując we wszystkich stworzeniach, a wszystkie stworzenia w Nim według najświętszej i Boskiej Jego woli” (Konstytucje, 288).